‘’Kalp kırıldıktan sonra özür dilemenin pek faydası yok. Mezara dikilen çiçek ölüyü diriltmez’’ ( Mevlana)

Kelimenin iki manası var, üslup çok önemli, kullanılan yer ve zamana göre değerlendirme yapmak doğrusudur, zira anlam değişmektedir, ancak her ne olursa olsun söz kurşundur misali yıkmadan, dökmeden, yakmadan ortak kişilere hitap da bulunulmalı. Canlılarla iletişimde çok önemli bir yer işgal eder, zira karşıdakini taciz etme kötü niyetli, üç kağıtçı olarak lanse etmeye varır, genelde toplumda bu şekilde mana bulur.

Konuşma üslubu, adabı, tutum ve davranış kelimenin kötü anlama çekilmesine sebep olur, diğer yandan bakıldığı zaman bir işi ve hareketi yapmadan önce onun riskini, zararı ve karını hesaplayan oyuna gelmeyen, toplumun deyimi ile faka basmayandır, bu tarif nadir kullanılır daha ziyade diğer ifade yaygındır. İnsanlar hedefleyipte varamadıkları noktalarda muhakeme yaparken bükemedikleri bileğe olmadık iftiralar yaftalayarak onun kararlı net duruşunu sabote etmeye yönelmektedir, tabiiki zaman dilimin de nefsin arzu ve istekleri olacak onların gerçekleşmesi için her yol mübahtır diyecek.

İnsanları değerlendirirken önce karakteristik özelliklerini analiz etmek, sonra hakkında mütaalada bulunmak etik olan harekettir. Peşin hükümlü olup objektif değerlendirme de bulunulursa ileride büyük sorunların çıkmasına zemin hazırlanır, bazen geri dönüşü olmayan sonuçlara sebebiyet verebilir. Suçluya isnatta bulunurken elimizde önemli delillerin olması şarttır zira gerisi iftiradan ibaret olur. Her hangi bir işte aldanmamak, karşı tarafın yanıltıcı hamlelerine, sözlerine kanmamak elbette uyanıklıktır, ancak alavere, dalavere yapmak, hileye müracaat etmek, yani kandırmak uyanıklık değil düpedüz üç kağıtçılıktır, bu zihniyete haiz olanlar toplum içerisinde sahtekar olarak sıfatlandırılır.

Kendini yükseklerde gören kibir abideleri bazen bulundukları makamları önlerinde set olarak kullanıp diğer kişileri aşağılamakta hakir görmektedir. Herhangi bir hadisede onlardan daha bilgili, üstün zekalı kimseler yoktur her şeyi bilirler ancak zamanla yanıldıklarını anlarlar ama ne gariptir hep kaybeden olurlar. Değer yargılarını hiçe sayıp ahlak sınırlarını aşağılara kadar indirenler ne büyük bilir, nede küçük çünkü onların böyle bir derdi yoktur. Bir kumaş tüccarı maymun satın alır tam dükkan giriş kapısının üzerine bir yer yaptırtır onu oraya yerleştirir, her hangi hırsızlık olayında sahibine haber verir. Bir gün yan komşu sohbet esnasında senin maymunu atlatıp kumaşlarını çalacağım der ve adamın meşgul olduğu bir zamanda maymunun karşısına geçer birkaç kez esner ve maymun uyur, komşu bir top kumaşı çalar, daha sonra iade eder bak demek ki maymunda uyutula biliyormuş der.

Adam maymunu güzel bir terbiye eder ve komşu ile tekrar bahse girer, komşu yine kalabalık bir anda gelir esner bir, iki maymun gözünü kapatır tam adam kumaşı alacağı vakit parmağı ile göz kapağını açar ve bağırır. Şimdi bu maymun hangi tarife uyuyor varın siz analiz edin. Dürüst, liyakatli, faziletli ve ahlaklı olan kimse insani değerlere karşı hassas olan asla içerisinde kötülük beslemeyen kimsedir, incitmeyen, kırmayan karşılık beklemeden yardım edendir. Hasletlerimizi unutup hep ben diyenler kısa günün karında belki kazançlı çıkabilir ancak kendilerini kandırdıklarını zaman geçince anlayacaklardır.

Eşrefi mahlukat olduğumuzu yaradanın bize bahşettiği vasıfları diğer canlılara vermediğini düşünelim ve o doğrultuda istikamet çizelim. Olayları irdelemeden, anlamadan toplum değer yargılarını hiçe sayarak sırf kendi egolarını tatmin etmek için hareket edenler şayet inanıyorlarsa önce dünyada, sonra ruzi mahşerde hesaba çekileceklerdir. Bir işte dikkatli olmak, yanlışları görmek, aldanmamak şayet lügatda uyanık olarak telafuz ediliyorsa bundan daha güzel vasıf olur mu?

Yok aldanacaksın, daima evet diyeceksin, alınan tüm kararlara kabul deyip sevilen olacaksın batsın böyle hayat bu düpedüz sahtekarlıktır. Ortak olarak yapılan her hangi bir işte biri diğer ne madik atarsa ve bunu da övünürse işte o yukarıda bahsettiğim uyanıklığa girer. Nasıl toprak veya başka bir nesne kendinden olmayanı zamanla dışa vuruyorsa bu tip düzenbazları da kitleler ve topluluklar dışlayacak.

Kimse kimseyi hakir göremez unutma her canlı o yolun yolcusu olacak ya fani hayatta yada uhrevi hayatta yaptıklarını bir bir anlatacak. İftira atmak çok basit ama kazanmak en zoru, o yüzden kişilere reel sıfatlarla yaklaşmak güzel olanıdır. Sırf ben diyebilmek için iyi niyetli kimseleri kullananlar bir zaman sonra hiç bir olay olmadan ikili ilişkilere devam etmektedirler. Dürüstlüğü şiar edinenler asla menfaati için pazarlık yapmaz yapılan yerde de durmaz, o hal kişinin davranışlarından fikir veriri anlamak ve tanımlamak o kadar zor değil. İnsanları kendilerine köle, aşağılayacı, üçüncü sınıf vatandaş olarak görenler yaptıkları hamlede sert kayaya çarpınca söylemlerini birden değiştirmekteler o uyanık peki neye ve nasıl uyanık onu da izah edin vatandaş anlasın.

Düzen ve hile ile elde edilen mal, mülk veya herhangi bir nesnede övünsenizde nafile zira zaman içerisinde artık bir hükmü kalmayacak bir bakmışsın ki sahip olduklarında elinden kayıp gitmiş. Bir kişiye suç isnat ederken önce durup düşündükten sonra şayet gerçekten suçlu ise söz söylenmeli aksi iftiradan ibaret olur bununda vebali ağırdır.

 Kırgınlığınız, kızgınlığınız sizi nefsin esiri yapar ki bu en tehlikeli olanıdır, yapacağınız veya yaptıracağı hareketler bazen beklenmedik sonuçlar doğurur. Boş, kuru lakırtılarla insanları oyalamamak gerek zira zamanın her saniye değerlidir, te değer yargısı olsun. Aklı selim davranıp kendimize suçlu aramak yerine asıl olanı görmek büyük erdemliliktir. Herkes haddini bilecek ki o nispette itimat edilir emin kişi olasın.

‘’ Elbet bizde biliriz lafı en inceden dokundurup içini acıtmasını lakin kıyılıyoruz ama kıyamıyoruz, sevdiklerimize işte ‘’ (Mevlana)